Naast rollende ogen en een laatste stiekeme storting leidt ‘composteren op eigen tuin’ tot vrolijk experimenteren, blijkt uit deze ‘Beer op je pad’, een rubriek over toestanden op de tuin.
‘Compost is mijn leukste hobby ooit’
Hoe kun je álle gft-resten op je tuin verwerken? Ivana, Annemiek en Joan sloegen nieuwsgierig aan het experimenteren. Kopje bokashi-thee?
‘Dit is de leukste hobby die ik ooit heb gehad!’ Ivana wijst naar de compostbak in haar tuin op Zonnehoek. ‘Wacht, dit moet je zien.’ Ze rent naar haar huisje en komt terug met haar nieuwste gadget: een compostthermometer. De pin gaat veertig centimeter de diepte in, en dan is het afwachten.
Terwijl de wijzer vanaf 13 graden (de temperatuur op deze voorjaarsdag) langzaam oploopt, steekt ze haar hand tussen de verlepte plantenresten, fruitschillen en eierschalen en vist een handvol donkerbruine prut op. Als een Jan Wolkers buigt ze zich eroverheen. ‘Kijk, kijk, een regenworm, een pissebed, miertjes… Moet je zien, een duizendpoot.’
O help!
Alles wat je uit de grond haalt – van nagelkruid, brandnetels en moestuinresten tot herfstbladeren en gesnoeide takken – bevat mineralen en voedingsstoffen die het bodemleven goed kan gebruiken. Door ze als compost, mulch, houtsnippers of takkenril terug te geven, lever je een bijdrage aan de natuurlijke kringloop op het stukje grond dat je onder je hoede hebt. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan.
O help, hoe pak ik het aan, dat compostgedoe? dacht Ivana toen ze ooit (lang geleden, ver van hier) begon met tuinieren. Kan het niet allemaal op een hoop? ‘Nou, dat kan dus ook,’ weet ze inmiddels. ‘Ik heb toen een kuil gegraven en al mijn tuin- en keukenafval bij elkaar gegooid. Uiteindelijk werd het compost. Het duurde alleen heel lang.’
Hoe snel is een bananenschil?
De dubbele compostbak die Ivana op Zonnehoek heeft is handiger. Ook als je van experimenteren houdt, zoals zij. Wat is het effect van laagjes groen en bruin? Hoe snel composteert een bananenschil? Hoe zit het met de temperatuur?
Een blik op de thermometer leert dat de compost op dit moment 34 graden is. Dat is niet de zaden- en kiemendodende temperatuur van 60 graden, maar wel een teken dat er activiteit is van bodemdiertjes, bacteriën en schimmels. ‘Ik heb ontdekt wanneer het warmer wordt: een paar dagen nadat er vers groen op is gelegd. De temperatuur verandert met elke fase van het composteringsproces. Onderin, waar de compost al verder gevorderd is, is het kouder. Als je de hoop omzet, meng je beginnende door gevorderde compost en komt er zuurstof bij. Daarmee versnel je het proces.’
Zelf maken
Compostbakken van hout of gerecycled kunststof zijn kant en klaar te koop, maar sommige enthousiastelingen maken ze liever zelf. Annemiek, die vorig jaar de herinrichting van de algemene compostplek op zich nam, besloot voor haar eigen tuin zelf te gaan timmeren. ‘Had ik nog nooit gedaan,’ glimlacht ze. ‘Dus dat leek me leuk. En ik heb de kunst afgekeken bij Grada en Marietje.’ Net als zij liet Annemiek hout zagen bij Jongeneel, een van de laatste houthandelaren in de Houthavens.
‘Vergis je niet in het aantal palen,’ geeft ze als tip. ‘Voor de achterwanden heb je aan vier genoeg, maar aan de voorkant komen er nog eens acht bij om de schuifpanelen in te zetten. En nog iets: toen ik me realiseerde dat er lucht bij de compost moet kunnen, heb ik luchtgaatjes geboord. Als je dingen voor het eerst doet, moet je vaak een beroep doen op je fantasie.’
Bokashithee
Intussen, aan de andere kant van Zonnehoek, is Joan bokashi aan het maken. ‘Dit is een Japanse manier om je bodem te verrijken. Het is een fermentatieproces, net als bij het maken van kimchi.’ Dat klinkt ingewikkelder dan composteren, maar Joan schudt haar hoofd. ‘Bokashi is juist heel makkelijk. Kijk maar.’
Joan laat een afgesloten plastic bak zien. ‘Het zijn twee emmers in elkaar. Ik heb ze van een vriendin die in de keuken van een café werkt, maar je kunt online ook speciale bokashi-emmers kopen. In de bovenste gaat eerst een laagje bokashi-starter. Dat zijn zemelen waar bepaalde bacteriën in zitten die het proces op gang helpen. Daar leg je keukenafval en etensresten op. Alle gft kan erin, ook gekookte restjes, kaaskorsten (zonder het plastic) en zelfs vis- en vleesresten. Bovenop elk laagje strooi je weer wat starter, en dan druk je het goed aan, zodat de lucht ertussenuit gaat.’
Wondermiddel
Joan tilt de bovenste emmer even uit de onderste om de bodem te laten zien. Hier heeft ze allemaal gaatjes in gemaakt. Door die gaatjes sijpelt de bokashithee in de onderste emmer. ‘Je oogst twee dingen: bokashi en bokashi-thee. Bokashi is de twee weken gefermenteerde massa in de bovenste emmer. Die kun je als compostversneller gebruiken. En uit de onderste emmer kun je al na een paar dagen bokashi-thee halen. Dat is een heel geconcentreerd soort wondermiddel. In een verhouding van 100 ml op 10 liter water kun je het als plantenvoeding gebruiken. Onverdund schijn je er zelfs je afvoer mee te kunnen ontstoppen. Ook leuk om eens te proberen.’
Tekst en foto’s: Anne-Marie Vervelde
Logo: Marijn Kloosterboer
ZO DOE JE HET ZELF
Bokashi
Nodig: twee in elkaar passende emmers met een goed afsluitend deksel + bokashi-starter (online te koop) + gft-afval.
- Prik gaatjes in de bodem van één emmer en plaats hem in de andere emmer.
- Strooi een beetje bokashi-starter over de bodem, en vul met gft. Strooi op elke laag gft van 5 cm een beetje bokashi-starter.
- Belangrijk: stamp het mengsel goed aan en sluit goed af met een deksel. Zo kan het proces zich zoveel mogelijk luchtdicht voltrekken.
- Oogst al na een paar dagen je eigen bokashi-thee en maak bokashi-voeding voor binnen- en buitenplanten of voor verbetering van de bodemstructuur. Verdun 1 op 100, bijv 100 ml bokashi-thee op 10 liter water.
- Laat de resten in de bovenste emmer intussen twee weken luchtdicht rusten om te fermenteren.
- Fanatieke bokashi-makers vullen in die twee weken een tweede bokashi-set, zodat ze altijd hun gft-afval kwijt kunnen.
Dubbele compostbak
Nodig: 12 vierkante palen 1000 x 100 x 100 mm + 32 planken 1000 x 200 x 22 mm + 4 planken 900 x 200 x 22 cm + 6 stoeptegels
Gereedschap: waterpas + accu schroefboormachine + 120 schroeven
- Kies een plek in de schaduw of halfschaduw van ruim 2 bij 1 meter.
- Laat planken en palen op maat zagen. Als je naar een houthandel gaat: laat een tekening of foto zien van het type compostbak dat je wilt maken en overleg welke houtsoort geschikt is. Annemiek koos Douglasplanken omdat die lang meegaan.
- Egaliseer de grond. Leg de 6 stoeptegels op de plekken waar de palen moeten komen. Zorg dat deze waterpas liggen.
- Bevestig op de achter- en zijwanden vier planken tegen de palen. Houd een tussenruimte van 6 à 7 cm aan.
- Aan de voorkant bevestig je dubbele palen met een tussenruimte van 3 à 4 cm om de voorwanden in en uit te kunnen schuiven.
- Per voorwand bevestig je vier planken op twee dwarsplanken. Houd aan de uiteinden van de vier planken minimaal 10 cm vrij, want deze schuif je straks tussen de voorste palen.
Heb of had jij ook een beer op je pad?
We zijn op zoek naar jouw verhaal! Over bijvoorbeeld oprukkende Japanse duizendknoop of andere al dan niet exotische woekeraars of indringers, een overstelpende of juist mislukte oogst, een hopeloze lekkage, vurige vijverwens of slimme oplossing voor een tuinprobleem, correctie: uitdaging.